ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Τμήμα Κοινωνιολογίας
Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας

16ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για Υποψήφιους Διδάκτορες
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Πανεπιστήμιο Κρήτης
Πανεπιστημιούπολη Γάλλου/ Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο
30 Οκτωβρίου –02 Νοεμβρίου 2009

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Ζητήματα Θεωρίας και Επιστημολογίας Κοινωνικών Επιστημών.

Συντονιστές: Α. Λαβράνου & Β. Ρωμανός.

Η ομάδα εργασίας στοχεύει πρωτίστως στην υποστήριξη του θεωρητικού και επιστημολογικού αναστοχασμού των διδακτορικών διατριβών και των μεταπτυχιακών διπλωματικών εργασιών που βρίσκονται εν εξελίξει: στην αποσαφήνιση θεωρητικών, μεθοδολογικών και επιστημολογικών προϋποθέσεων και συνεπειών των ερευνητικών εγχειρημάτων. Απευθύνεται, σαφώς, σε όλους εκείνους/ες τους/τις υποψήφιους/ες διδάκτορες και μεταπτυχιακούς/ες φοιτήτριες που επιθυμούν να παρουσιάσουν και να συζητήσουν στο πλαίσιο μιας τέτοιας ομάδας σχετικά προβλήματα της τρέχουσας ερευνητικής τους δουλειάς. Αφετηρία των εργασιών της ομάδας θα αποτελέσουν συνεπώς σχετικά ζητήματα, όπως αυτά τίθενται από τις ερευνητικές εργασίες των συμμετεχόντων. Ενδεικτικά, εν τούτοις, επισημαίνουμε κάποια κεντρικά προβλήματα της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες που αφορούν, εν τέλει, την ίδια την αντικειμενικότητα και διυποκειμενική δεσμευτικότητα των αποτελεσμάτων της:
· Κατ’ αρχάς προβλήματα που αφορούν τη συγκρότηση/επιλογή εκείνου του εννοιολογικού-θεωρητικού πλαισίου που ανταποκρίνεται στο συγκεκριμένο αντικείμενο της έρευνας. Τα προβλήματα αυτά συνδέονται άμεσα με επιστημολογικά ζητήματα που αφορούν το βαθμό «αφαίρεσης» και «καθολικότητας» του εννοιολογικού πλαισίου και το βαθμό «ιδιαιτερότητας» του συγκεκριμένου αντικειμένου.
· Με την παραπάνω προβληματική σχετίζεται άμεσα και το – κεντρικό για την επιστημολογία των κοινωνικών επιστημών– ζήτημα της «ιστορικότητας»: της ιστορικής «ιδιαιτερότητας» ή «ατομικότητας» του αντικειμένου της έρευνας όσο και της ιστορικής συγκρότησης του ίδιου του εννοιολογικού-θεωρητικού πλαισίου θεματοποίησής του.
· Δεδομένου του σημερινού βαθμού εξειδίκευσης και καταμερισμού εργασίας στις κοινωνικές επιστήμες ή δεδομένου του κατακερματισμού του αντικειμένου των κοινωνικών επιστημών σε «επιμέρους φαινόμενα» και σε «επιμέρους πλευρές» της κοινωνικής πραγματικότητας, μεθοδολογικά και επιστημολογικά ζητήματα που αφορούν την ενιαία συγκρότηση του αντικειμένου των κοινωνικών επιστημών επανατίθενται στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης έρευνας ως ερωτήματα που αφορούν την δυνατότητα «επανα-σύνδεσης» ή «αντιστοίχησης» των επιμέρους φαινομένων και των επιμέρους πλευρών του κοινωνικού.
· Ζητήματα, τέλος, που αφορούν τον τρόπο με το οποίο επιχειρείται η «εξήγηση» και «κατανόηση» ενός κοινωνικού φαινομένου. Ο αναπόφευκτος προσανατολισμός της εκάστοτε έρευνας σε έναν «τύπο εξήγησης» προϋποθέτει σε κάθε περίπτωση την κριτική συνειδητοποίηση προϋποθέσεων, διλημμάτων, επιλογών και κινδύνων που αυτός συνεπάγεται.


2. Κοινωνία, ποδόσφαιρο και νεανικές ταυτότητες στον ελεύθερο χρόνο: συμβολικές και ιδεολογικές διαστάσεις

Συντονιστές: Γιάννης Ζαϊμάκης & Χρήστος Τζούκας

Ο ελεύθερος χρόνος στη μετανεωτερική κοινωνία συνδέεται με ένα πλέγμα πολιτισμικών πρακτικών και δραστηριοτήτων μέσα από τις οποίες νεανικές ταυτότητες επιτελούνται και ιδιαίτερα σύμβολα και νοήματα γίνονται αντικείμενα διαπραγμάτευσης και οικειοποίησης. Η ομάδα εργασίας θα παρουσιάσει όψεις του φαινόμενου της συγκρότηση διακριτών μορφών νεανικής υποκουλτούρας γύρω από δημοφιλείς αθλητικούς συλλόγους και της συνακόλουθης ανάπτυξης ιδιαίτερων τύπων συλλογικής έκφρασης και μορφών τελετουργικής δράσης στη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα προσπαθήσει να αναδείξει τη δομική σχέση του φαινόμενου των φανατικών οπαδών με ευρύτερες κοινωνικο-οικονομικές δομές και οικονομικές αλλαγές που οδήγησαν στον εκμοντερνισμό και το μετασχηματισμό του ποδοσφαιρικού θεάματος και να συμβάλει σε θεωρητικούς, μεθοδολογικούς και επιστημολογικούς προβληματισμούς που αφορούν την προοπτική μιας πολυμεθοδικής και διεπιστημονικής προσέγγισης του φαινόμενου.
Οι προτεινόμενες ενότητες στις οποίες οι υποψήφιοι εισηγητές θα μπορούσαν να συνεισφέρουν με τις δικές τους εισηγήσεις είναι οι παρακάτω:
· Η πολιτική οικονομία του επαγγελματικού ποδόσφαιρου στη σύγχρονη κοινωνία: η ιστορική ανέλιξη και διαδικασίες μετασχηματισμού των κοινοτήτων φανατικών οπαδών, η παγκοσμιοποίηση και εμπορευματοποίηση του ποδοσφαιρικού θεάματος και ο ρόλος των ΜΜΕ.
· Ζητήματα θεωρίας και μεθοδολογίας στην κοινωνική έρευνα των φανατικών οπαδών: διαμεθοδικές προσεγγίσεις και συμπληρωματικές πηγές (triangulated data), τεχνικές ανάλυσης γκράφιτι (social analysis of graffiti), ανάλυση λόγου και περιεχομένου (discourse and content analysis), ποσοτικές προσεγγίσεις και βιογραφική προσέγγιση, εννοιολογικές διερευνήσεις.
· Ιδεολογικές και συμβολικές όψεις: παραδοσιακές και νεωτερικές ή μετανεωτερικές προσλήψεις του ποδόσφαιρου και το κίνημα των ανεξάρτητων οπαδών, αξιακά συστήματα και πολιτισμικό περιεχόμενο, νόημα και σύμβολο στις κοινοτικές τελετουργίες των φανατικών οπαδών, η διαπραγμάτευση τοπικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων.
· Κοινωνικά δίκτυα και κοινωνική οργάνωση: κοινωνικά χαρακτηριστικά, μορφές οργάνωσης και δίκτυα συλλογικής δράσης, η χρήση του κυβερνοχώρου και η διάσταση του φύλου στις οπαδικές κοινότητες.
· Moρφές τελετουργικής και φυσικής βίας στις κοινωνικές πρακτικές των οπαδών και το φαινόμενο του χουλιγκανισμού.

3. Χώρος, Μετακινήσεις και Αποκλεισμοί.

Συντονιστές: Κώστας Γκούνης, Σταύρος Σταυρίδης & Βασίλης Αράπογλου.

Σε αυτή τη θεματική ενότητα του σεμιναρίου θα προσεγγίσουμε τρόπους με τους οποίους ο χώρος καθίσταται έμμεσα ή άμεσα αντικείμενο ερευνών που ανιχνεύουν πτυχές του κοινωνικού σε διαφορετικά πολιτισμικά ή ιστορικά συμφραζόμενα. Είτε πρόκειται για μελέτες που αποδίδουν ερμηνευτική προτεραιότητα στο χώρο έναντι του χρόνου (spatial turn στις κοινωνικές επιστήμες) είτε για μελέτες που εστιάζουν σε φαινόμενα του χώρου αναδεικνύοντας ένα ιδιαίτερο πεδίο έρευνας, θα γίνει η προσπάθεια να εντοπιστούν και να συζητηθούν οι μεθοδολογικές παραδοχές όσο και ο εννοιολογικός εξοπλισμός τους. Στόχος μιας τέτοιας διασταύρωσης ερευνητικών τροχιών θα είναι να αναδειχθεί η εγγενώς διεπιστημονική προοπτική κάθε έρευνας για το χώρο, είτε πρόκειται για διεργασίες που αφορούν την εμπειρία της κατοίκησης είτε για μορφές νοηματοδότησης και αναπαράστασης χώρων στους οποίους ξεδιπλώνονται οι κοινωνικές σχέσεις και δράσεις.
Στην ενότητα αυτή μπορούν να συμβάλλουν ερευνητές και ερευνήτριες που προέρχονται από κλάδους όπως η κοινωνιολογία, η ανθρωπολογία, η αρχιτεκτονική, η πολεοδομία, η χωροταξία, η αρχαιολογία αλλά και η ψυχανάλυση, οι πολιτισμικές σπουδές και η πολιτική θεωρία.

4. Οπτικός πολιτισμός και κοινωνική έρευνα : μεθοδολογία ανάλυσης οπτικού λόγου

Συντονιστές: Χριστίνα Κωνσταντινίδου, Ειρήνη Σηφάκη & Άννα Λυδάκη.

Στη σύγχρονη μετανεωτερική κοινωνία ο οπτικός πολιτισμός διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και κατασκευή του κοινωνικού νοήματος. Η κριτική του προσέγγιση και ανάλυση είναι επομένως απαραίτητη προκειμένου να διερευνηθεί η μεσολάβηση της εικόνας, οι κοινωνικές προεκτάσεις της καθώς και οι ιδιαιτερότητες της πρόσληψης της από διάφορα ακροατήρια. Παρόλο που η μελέτη του οπτικού πολιτισμού γίνεται σήμερα επιτακτική για τις κοινωνικές επιστήμες καθώς αποτελούν όλο και σημαντικότερη πηγή της κοινωνικής έρευνας, η ανάλυσή του εξακολουθεί να παρουσιάζει δυσκολίες στους ερευνητές. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι το οπτικό μήνυμα έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης και ερμηνείας καθώς δομείται πάντα μέσω διαφόρων πρακτικών, τεχνολογιών, κοινωνικών δομών και γνώσεων. Στη θεματική αυτή θα γίνει λόγος για τις πρόσφατες συζητήσεις σχετικά με τη σημασία και τη λειτουργία του οπτικού πολιτισμού καθώς παρουσιάζουν μια κριτική διερεύνηση για τη σχέση των οπτικών εικόνων με την κοινωνική ταυτότητα και τις κοινωνικές σχέσεις. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί τόσο στις χρήσεις του οπτικού υλικού όσο και σε ορισμένες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που προσφέρονται για την ανάλυση του οπτικού λόγου στις κοινωνικές επιστήμες.
Στις συναντήσεις της ομάδας εργασίας θα συζητηθούν ζητήματα σχετικά με την αναπαράσταση της πραγματικότητας (ο μύθος της φωτογραφικής αλήθειας)× η συμβολή της εικόνας στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού× η σχέση εικόνας και ιδεολογίας× η πρόσληψη της εικόνας και η θέση του ερευνητή απέναντι στην ερμηνεία της (ψυχαναλυτικές και άλλες θεωρίες)× η διάσταση των νέων τεχνολογιών και της ψηφιακής εικόνας (εικονικός χώρος και διαδραστικότητα)× οι εικόνες της κατανάλωσης και η διαφήμιση× η επιστημονική εικόνα (βιοιατρική και διαμεσολάβηση του βιώματος).

Προθεσμία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής και περιλήψεων ανακοινώσεων στις Θεματικές Ομάδες Εργασίας.

Α. Οι ενδιαφερόμενοι διδάσκοντες-ερευνητές που επιθυμούν να συμμετέχουν καλούνται να ενημερώσουν την Οργανωτική Επιτροπή με e-mail στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: socialmethods@social.soc.uoc.gr, αποστέλλοντας τίτλο και σύντομη περίληψη της εισήγησής τους (έως 200 λέξεις).
Β. Οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι διδάκτορες καλούνται να αποστείλουν αρχικά τίτλο και σύντομη περίληψη της εργασίας τους (έως 200 λέξεις), και στη συνέχεια, αφού ειδοποιηθούν για την τελική έγκριση της συμμετοχής τους, αναλυτικό κείμενο της εργασίας που πρόκειται να παρουσιάσουν, στην παραπάνω ηλεκτρονική διεύθυνση, το αργότερο έως την Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009. Τα κείμενα αυτά θα αποσταλούν στους συντονιστές των ομάδων εργασίας, οι οποίοι θα προετοιμάσουν επεξεργασμένα σχόλια και παρατηρήσεις.
Γ. Στο Σεμινάριο-Συνέδριο συμμετέχουν και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Κοινωνιολογίας. (Σε όσους επιθυμούν, θα δοθεί δυνατότητα να παρουσιάσουν το σχέδιο της μεταπτυχιακής τους εργασίας)

Καταληκτική ημερομηνία υποβολής τίτλων και περιλήψεων:

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009.